واحد مقیاس وزن کشور ایران در دوره ساسانیان

کیل یا مقیاس وزن

واحد مقیاس وزن کشور ایران در دوره ساسانیان « مینا » باب بوده که برابر با یک کیلوگرم یا 13 سیر امروزه باشد و شصت مینا یک تالان بابلی به شمار می آید . مینا را در ایران « منه » می گفتند و آن بر دو جور بوده « منه پارسی » برابر با 418 گرم و « منه مدی» که همان مدیمن دورۀ هخامنشی باشد برابر با 561 گرم و هر گرم نزدیک به یک پنجم مثقال است . « من » امروزه ایران نیز بازمانده یادگار دورۀ ساسانیان و منه پارسی باستانی است

اندازه یا مقیاس سطح

واحد مقیاس آن در ایران باستانی « یوه » چون قوه بی تشدید برابر با 45 سانتیمتر بوده است . هر شش یوه برابر با یک « انگشته » یا 70 / 2 متر ، هر بیست انگشته برابر با یک « ارسن » مانند « ارزن » یا 54 متر ، هر سیصد شصت ارسن برابر با یک « اسپرسا - از اسپرس می آید » یا 1944 متر ، هر سی اسپرسا برابر با یک « پرتنگ به معنی فرسنگ امروزه » یا 5832 متر است ، یاقوت حموی می نویسد ( الفرسخ = ثلاثة امیال - و المیل اربعة الاف زراع - والزراع اربعة اصبغا - الاصبغ سته حبات شعیر مصوفه به طول بعضها الی بعض )

درهم - دینار

واحد مقیاس پول ایران دینار سیم بوده و درهم که در خم نیز می خوانند تالان سیم برابر است با 25200 گرم و یک تالان زر با 33660 گرم

حجم

واحد مقیاس حجم در کشور ایران« ارتبه مانند مرتبه » بر دو جور بوده ارتبه مدی برابر با 08 / 51 لیتر و ارتبه پارسی برابر 08 / 55 لیتر

روزه - ماه  و سال

ماه ایرانیان از آن ویژه تبرستان را سی روز که هر روزی به نام  یزدانی بوده است و برابر با فصل سوم « بوندهشن » سی روز را باید به چهار دسته کرد بدینگونه :

1 - اوهرمزد ( آهورامزدا ) هرزم هم آمده

16 - مهر ( میترا - میثرا )

2 - بهمن  ( وهمن )                  

17 - سروش ( آواز ) اسروش هم آمده

3- اردهشت ( ادریبهشت یا اردوهیشت  )

18 - رشن ( روشنائی )

4 - شهریر ( شهرین )              

19 - فرودین ( فردین و فروردین )

5- اسپندارمز (  اسفندارمز )       

20 - واهرام ( ورهران ) بهرام

6 - خورداد  ( خرداد )          

21 - رام ( آرامش )

 7 - امرداد ( مرداد )                                                

22 - واد    ( باد )

8 - دزو ( دیباذر )                            

23 - دزو  ( دیب دین )

9 - آذر

24 - دین ( برازندگی برجستگی )

10 - آبان

25 - ارد ( خشم )

11 - خور ( خورشید )

26 - اشتاد

12 - ماه

27 - آسمان

13 - تیر

28 - رامداد ( نگهبان آرامش ) زامیاد

14 کوش ( کوشا ) جوش ( جوشیدن )

29 - مراسپند ( توانائی )  مار اسفند

15 - دزو   ( دیب مهر )

30 - ازگران ( آزار ناپایان ) انیران

سه روز از سی روز بالا روزهای « آدین - آدینه » یا روزهای تن آسائی و خویشتن پردازی و نیایش و ستایش یزدان بوده و از همه کاری دوری می جستند ، ایرانیان دورۀ ساسانیان را روز شماری ( یکم - دهم - سی ام ماه ) نبوده است و روز با به نام می شناختند وچه بسیاری از این گونه تاریخ را تا سدۀ هفتم هجری نیز در تبرستان و کتب تاریخی آن می بینیم ( ابن اسفندیار در مرگ ابوالعباس عبدالله بن نوح سامانی نماینده اسمعیل پسر احمد سامانی در تبرستان نویسد ... در جمادی الاولی سنه سبع و تسعین و مأتین ( 297 هجری ) سلام ترک به آمل رسید و روز اشتاد ( 26 ) من ماه آذر قدیم سعید بن محمد الکتاب می گوید بر حسرت روزگار ابوالعباس ...)

سال : ایرانیان را پیش از ظهور زراتشت پیغمبر ایرانی ( در گذشت نیمه یکم سده ششم یا هفتم پیش از میلاد ) به روش آریاها خدایان و ایزدان بسیار بوده که از آن شمار مزدا ( خدای توانا - بخشنده - مهربان ) دائوا ( دیو امروز - خدای بدی - زشتی - پلیدی ناتوانی جور ستم - نا پاکی ... ) است . پس از ظهور زراتشت پیغمبر پرستش مزدا آزاد و از دئوا جلوگیری  ، بر مزدا نام آسوره اوستائی که در دورۀ ساسانیان آهوره می خواندند افزوده گردید ( آ]وره مزدا ) بدست آمد که پایه کیش مزدینی یا مزدا پرستی قرار گرفت ، آهوره مزدا را دورۀ ساسانیان شش یار و شش یاور بوده است که هر یک را نام و نشانی بوده و پایه سال را تشکیل می داد .

هخامنشی

ساسانی

امروزه

 معنی

1 - فروهر

نگهبان مردم با کیش و ایمان

2 - اشاوهیشتا

بهترین راستی و درستی

3 - هوروتات

تندرستی - نیرومندی

4 - تیشتریا 

باران - فراوانی

5 -  امرتات

بی مرگی - جاودانی

6 - خشاثراویریا

تسلط - مطلوب

7 - میترا

مهربانی - یگانگی

8 - آنا هیتا

آبهان ( آناهید )

آبان ( ناهید )

فراوانی - فزونی

9 - آتر

آذر

آتش - روشنائی

10 - بزو

آرامش - آسایش

11 - وهومنه

اندیشه نیک

12 - اشسپنتا

جاویدان - پاینده

آغاز سال ایرانیان با آغاز فصل پائیز یکی بود و هر سالی را چهار فصل پائیز ، زمستان ، بهار و تابستان - گاه انبازهای ( اعیاد ) بزرگ شش بوده که هر یک پنج روز دنباله داشت و شماره گاه انبازهای کوچک بیشتر بوده است .

اینک چون دانشمندان و استادان فن تاریخ در زمینه بالا کنجکاویهای بیشتری نموده و در کتب تاریخ خود مفصلاٌ نگاشته اند به کوتاهی سخن می پردازیم و علاقمندان به آثار باستانی را به خواندن کتاب نامی کریس تنس دانمارکی راهنمائی می نمائیم .